Evrensel manşeti: Vergi vermeyen işadamları
Türkiye’de sanayi patronlarının temsilcileri son üç yılda ya hiç vergi vermedi ya da servetlerine oranla çok az vergi ödedi. Evrensel’in manşetten verdiği haberine göre Sanayide kârın ikiye katlandığı 2022 yılında Sanayi Odaları Başkanlarına ait şirketlerin yüzde 54’ü; 2023’te yüzde 31’i hiç vergi vermedi. ‘Tersine vergi şampiyonu’ ise son üç yıldır sıfır vergi ‘veren’ İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan.
Türkiye’de 12 sanayi odası bulunuyor. Sanayi patronlarının kurumsal temsilcileri adeta ülke dışına adım atmadan vergi cennetinde yaşıyor. Gelir Dairesi Başkanlığı tarafından kayda alınan şirketlere ait vergi levhaları; indirim, muafiyet ve istisnalarla şirketler için Türkiye’nin neredeyse ‘off-shore’ merkezine evrildiğini gösterirken, halkın baş etmek zorunda kaldığı vergiler artıyor.
İSTANBUL SANAYİ ODASI BAŞKANI BAHÇIVAN: ÜÇ YILDA SIFIR LİRA
Türkiye’nin en zengin kenti İstanbul’un Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan, Bahçıvan Gıda’nın patronu. Sermayeye dönük ek vergi olasılığına ilk karşı çıkan isim. Mehmet Şimşek, ‘vergi paketi’ hazırlığında olduklarını açıkladığında Bahçıvan “Oyunun ortasında kural değiştirmeyin” diyor ve ekliyordu:
“Sanayiye belli birtakım teşvikler vaadiyle ve motivasyonuyla geçmiş yıllarda verilmiş olan bir takım vergi avantajlarının sebep ne olursa olsun yol ortasında değiştirilmesinin ve bu akdin bozulmasının öngörülebilirlik açısından ve geleceğe dair güven açısından çok ciddi tahribatlar yarattığının geçmiş yıllarda gördük.”
Bahçıvan için son üç yıldır oyunun kuralı vergi vermemekti. Bahçıvan Gıda 2021, 2022 ve 2023 yıllarında tek kuruş vergi ödemedi.
ANKARA SANAYİ ODASI BAŞKANI SEYİT ARDIÇ: İKİ YILDA SIFIR LİRA
Ankara Sanayi Odası Başkanı Seyit Ardıç, yüzde 10 asgari kurumlar vergisine itiraz ederken enteresan bir cümle kullanıyordu: “Vergi dairelerinin girişinde ‘vergilendirilmiş kazanç kutsaldır’ yazısı yerine ‘vergilendirilmiş ciro kutsaldır’ yazacak.”
Seyit Ardıç’ın patronu olduğu Ardıç Cam 2022 ve 2023 yıllarında vergi ödemedi. Ardıç, ‘Vergilendirilmemiş ciro’ düzeninin devam etmesini istiyor ve şunları söylüyordu: “Vergi tabanının genişletilmesi, vergi harcamalarının gözden geçirilmesi gerekmektedir… Sosyal yardım alanların sayısı 2.3 milyon kişi artarak 19.9 milyona çıktı. Nüfusun neredeyse 4’te biri yardım alır hale geldi. Çalışma gücüne sahip nüfusa yapılan yardımlar tembelliğe alıştırdı. Toplumun istihdamdan uzaklaşmasına neden oldu.”
Küçük bir hesap yapalım. Ardıç Cam’da ortalama 250 işçi çalışıyor. Bu işyerinde ortalama ücret asgari ücretten sadece yüzde 15 fazla olsun. Bu ücret, bir işçinin tek başına sadece 2023 yılında 25 bin lira vergi ödemiş olduğu anlamına geliyor. Böylece Ardıç Cam’da çalışan 250 işçi sadece 2023 yılında 6 milyon 250 bin lira doğrudan gelir vergisi ödemiştir. Patronun ödediği kurumlar vergisi tutarı ise: 0 lira!
ADANA SANAYİ ODASI BAŞKANI: İKİ YILDA SIFIR LİRA
Kıvanç Tekstil’in patronu Zeki Kıvanç, Adana Sanayi Odası Başkanı. Kıvanç Tekstil’de sendikalaşmak yasak. Kıvanç Tekstil’de 2003’teki sendikalaşma girişimine karşı şirket 16 taşerona bölünmüş, her taşeronda 30’un altında işçi gösterilmiş ve nihayet sendikalaşan 15 işçi işten atılmıştı. İşten atılan bir işçi şunları söylüyordu: “16 saat çalıştığımızdan dolayı çok yorulmuştuk. Dinlenmek istedik. Bu durum işveren tarafından eylem olarak değerlendirildi ve işimize son verildi.” Aradan 21 yıl geçti, şirketin önünde sendikaların işçilere bildiri dağıtması hâlâ yasak.
Patronun vergi ödememesi ise serbest! Kıvanç Tekstil 2022’de sıfır lira, 2023’te sıfır lira kurumlar vergisi ödedi.
DENİZLİ SANAYİ ODASI BAŞKANI: İKİ YILDA SIFIR LİRA
Denizli Sanayi Odasının Başkanı ve Aslıteks’in patronu Selim Kasapoğlu, 2022 ve 2023 yıllarında hiç vergi ödemedi.
Şirket 2021 yılında 35 milyon avro ciro ve 10 milyon avro ihracat geliri elde etti. Şirketin elde ettiği ciro Türk lirası cinsinden (2021 yılı ortalama kur ile) 365.4 milyon lira.
2021 yılında ödediği kurumlar vergisi ise 729 bin lira. 2021’de asgari ücretten yüzde 15 daha fazla ücret alan işçinin ödediği yıllık gelir vergisi toplamı ise 8 bin 350 lira. Yani bu ücreti alan 100 işçinin verdiği vergi, Aslıteks’in verdiği kurumlar vergisinden daha fazla.
Aslıteks’in tek yıllık cirosu ise yine aynı ücreti alan 49 bin işçinin toplam ücretine denk! Yani, 49 bin işçi ücreti kadar ciro yapan şirketin ödediği kurumlar vergisi, 100 işçinin ödediği gelir vergisinin altında. Bir başka ifadeyle, 100 işçinin 1 yılda elde ettiği 4.2 milyon lira gelir, bir patronun bir yılda elde ettiği 365.4 milyon liralık cirodan daha fazla vergilendirilmiş.Bu tablo Türkiye’deki ‘gelir adaletine’ ışık tutmaya yeter. Ancak biz bir adım daha atalım.
VERGİYİ VERENE BAKALIM
Konya Sanayi Odası Başkanı Mustafa Büyükegen aynı zamanda Türkiye’nin en büyük 502. sanayi şirketi olan Safa Tarım’ın patronu. Sanayi Odaları Başkanları içinde en yüksek vergiyi kurumlar vergisi veren patron. Şirketin 2022 yılı net kârı 671.3 milyon lira. Vergi oranı yüzde 21.7. Kurumlar vergisinin altında.
BESLENİYORLAR
Patronlar 45 yıldır aynı şeyleri söylüyor: Mali disiplin, vergi reformu, mülkiyet hakları, kamu kaynaklarının etkin kullanımı, yapısal reform, sosyal güvenlik sistemi reformu… İktidar, şirketlerin ya hiç vergi ödemediğini ya da servetlerine oranla oldukça az vergi ödediklerini biliyor. Bu yüzden IMF mutasyonu ekonomi programındaki ‘vergi paketi’, şirketlere utangaçça “en azından yüzde 10 vergi verseniz” diyor. Aynı programın ortalama bir işçiden aldığı gelir vergisi ocakta yüzde 21 iken, eylülde yüzde 29’a yükseliyor.
Bugünün Türkiyesinde -resmi verilere göre- 2023 yılında eğitime ayda 23 lira 69 kuruş, sağlığa ayda 225 lira ancak ayırabilen, kira-ulaşım-gıda için çalışanlar; kârdan faize, servetlerinden pay kaptırmak istemeyenlerin hesabına çalışıyor, “faiz” zenginlerini besliyor.
